Klimat – co go kształtuje? Czym są zmiany klimatyczne?

Zmiany klimatyczne są jednym z najczęściej wymienianych zjawisk zagrażających naszej planecie i wpływających na jakość życia ludzi. Wiele wskazuje na to, że sami jesteśmy odpowiedzialni za wiele z niepożądanych zjawisk, a dalsze trwanie w nastawionym głównie na konsumpcję stylu życia nie doprowadzi do niczego dobrego. Czym właściwie jest klimat i jak on wpływa na każdego z nas? Czy można zatrzymać lub odwrócić zachodzące zmiany?

Klimat – czym dokładnie jest? Czym różni się pogody?

Ogólnie rzecz ujmując klimat to całość zjawisk pogodowych występujących długotrwale na danym obszarze. Uwzględnia on typowe dla danego miejsca warunki i zjawiska meteorologiczne – od średniej temperatury, aż po nawracające huragany, trąby powietrzne, podtopienia czy tropikalne sztormy. By móc określić klimat na danym obszarze, należy prowadzić wieloletnie pomiary, które pozwolą na wyodrębnienie poszczególnych cykli. Właśnie to odróżnia pogodę od klimatu – ta pierwsza to zjawiska chwilowe i krótkotrwałe, natomiast klimat to odnosi się do wieloletnich trendów i średnich. Wyjątkowo zimne lato nie jest dowodem zmian klimatycznych, ale podniesienie rocznej średniej o 0,5 stopnia jak najbardziej.

Strefy klimatyczne – co je kształtuje?

Klimatologia, czyli nauka zajmująca się badaniem klimatu wyróżnia na naszej planecie kilka odrębnych stref klimatycznych. Każda z nich ma odrębną charakterystykę i zwykle przebiegają wzdłuż równoleżników, choć granice nie dokładne, ponieważ istnieje więcej czynników wpływających na klimat danego miejsca. To między innymi odległość od oceanów i prądy morskie, które dominują w danej strefie, obieg ciepła pomiędzy gruntem a atmosferą, czy szybkość cyrkulacji powietrza. Znaczenie ma również ilość promieniowania słonecznego, na którą ma wpływ m.in. mieszanina gazów znajdujących się w danym miejscu w atmosferze. Liczy się także wilgotność, ilość opadów, a nawet ciśnienie atmosferyczne.

Zmiany klimatyczne i wpływ na środowisko naturalne

O ociepleniu klimatu mówi się w ostatnich latach coraz więcej – coraz bardziej odczuwalne stają się również skutki tego zjawiska i to nie tylko w tropikalnych obszarach naszej planety. Jak wynika z wieloletnich obserwacji i sporządzanych na ich podstawie raportów, za zmiany klimatu w dużej mierze odpowiada działalność człowieka, a przede wszystkim emisja przez naszą cywilizację dużych ilości gazów cieplarnianych, takich jak metan czy dwutlenek węgla (głównie na skutek produkcji energii). Do tego dochodzi wycinanie lasów deszczowych czy zanieczyszczanie wód nawozami sztucznymi, wpływającymi na przerost lokalnej flory. Zachodzące na ich skutek zmiany często przyspieszają następowanie kolejnych, co skutkuje powstaniem zamkniętego kręgu.

Zagrożenia ekologiczne związane z zaburzeniem systemu klimatycznego

Niestety, ale z roku na rok coraz bardziej odczuwalne są skutki globalnego ocieplenia. Wśród konsekwencji, które już dzisiaj zauważamy, można wymienić topnienie lodowców przekładające się na rosnący poziom mórz i oceanów, których temperatura równocześnie się podnosi, co niesie za sobą kolejne konsekwencje (np. wybarwianie koralowców czy ograniczone pochłanianie dwutlenku węgla). Kolejne konsekwencje to ekstremalne warunki pogodowe (susze, powodzie, huragany, fale upałów) w miejscach, gdzie dotychczasowo nie były odnotowywane. Zmianie ulegają również warunki życia wielu zwierząt, które nie są w stanie zaadaptować się do gwałtownych zmian, w rezultacie wielu z nich grozi wymarcie.

Jak wzrost temperatury i zmiany klimatu wpływają na ludzi?

Zmiany w obrębie temperatury i opadów dotyczą również coraz mocniej ludności, drastycznie pogarszając warunki życia i zmuszając ją do emigracji. Już dzisiaj Europa czy południowe Stany USA zmagają się z rzeszami imigrantów, których do poszukiwania nowego miejsca zamieszkania motywują susze czy niedobory żywności. Kalifornię, Australię czy Amazonię pustoszą pożary o niespotykanych rozmiarach, a północna Europa staje się coraz bardziej wilgotna. W krajach rozwiniętych natomiast odnotowuje się regularne przeciążenia sieci elektrycznej, skutkujące nawet wyłączaniem prądu, co spowodowane jest koniecznością intensywnego korzystania z klimatyzatorów latem – co do niedawna nie było jeszcze koniecznością.

Jak odwrócić lub spowolnić zmiany klimatu? Czy to możliwe?

Jednym z najtrudniejszych wyzwań, przed jakim stoi ludzkość, jest niewątpliwie zredukowanie emisji gazów odpowiedzialnych za globalne ocieplenie i inne zmiany wpływające na naszą atmosferę. Wyzwaniem jest przemodelowanie produkcji energii elektrycznej, tak aby zamiast paliw kopalnych, jak węgiel gaz czy ropa, korzystać z odnawialnych źródeł energii (energia atomowa, panele słoneczne, wiatraki), zachęcenie ludzi do zmiany nawyków, w tym żywieniowych, a także spowolnienie tempa przyrostu populacji. Niestety, nawet najbardziej drastyczne zmiany nie przynoszą błyskawicznych rezultatów, co zniechęca ludzi do poświęceń. Pojawia się także sporo głosów sceptycznych specjalistów zajmujących się klimatologią jak IPCC.

Klimat odnosi się do zjawisk pogodowych typowych dla danego obszaru na Ziemi. W ostatnim czasie obserwujemy dość dynamiczne zmiany, których zatrzymanie będzie wymagało wysiłków i wielu wyrzeczeń, jednak nie mamy alternatywy, ponieważ zachodzące zmiany mogą sprawić, że życie na naszej planecie stanie się niemożliwe.